Απεικονιστικά καθοδηγούμενη χειρουργική εγκεφάλου

«ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΑ ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΗ» ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ (IMAGE GUIDED SURGERY) ΜΕΣΩ ΝΕΥΡΟΠΛΟΗΓΗΤΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ

Ρομποτικά συστήματα καθοδήγησης χρησιμοποιούνται όλο και πιο συχνά στη βιομηχανία (κατασκευή πλοίων, αυτοκινήτων, κοπή μαρμάρων ή υαλοπινάκων) αλλά και στην καθημερινή μας ζωή (τηλεπικοινωνίες, πλοήγηση μέσων μεταφοράς). Το μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι η ακρίβειά τους και η υπολογιστική τους ισχύς, οι οποίες υπερβαίνουν αυτές του ανθρώπου. Εδώ και μερικά χρόνια τέτοια συστήματα χρησιμοποιούνται και στην ιατρική. Στα πλαίσια της χειρουργικής εγκεφάλου, η δυνατότητα πλοήγησης επιφέρει τέτοια πλεονεκτήματα, ώστε η χρήση της να θεωρείται πλέον standard σε πολλές νευροχειρουργικές επεμβάσεις. Η τεχνική αυτή παρέχει μεγαλύτερη χειρουργική ακρίβεια, μικρότερη χειρουργική τομή, δυνατότητα  προγραμματισμού του χειρουργείου σε συνθήκες εικονικής πραγματικότητας, πιο σύντομο χρόνο χειρουργείου, μικρότερη παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο και ταχύτερη επιστροφή στην καθημερινή του ζωή, ελαχιστοποιώντας τους κινδύνους επιπλοκών.

O όρος ΝΕΥΡΟΠΛΟΗΓΗΣΗ χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται από τους νευροχειρουργούς, με σκοπό την καθοδήγηση - πλοήγηση στην περιοχή του κρανίου ή της σπονδυλικής στήλης κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης και από άλλες ειδικότητες της ιατρικής όπως ωτορινολαρυγγολογία, ορθοπαιδική, γενική χειρουργική και ουρολογία, με παρόμοιο σκοπό σε διαφορετικές ανατομικές περιοχές. Ο χρησιμοποιούμενος υλικοτεχνικός εξοπλισμός αναφέρεται ως ΝΕΥΡΟΠΛΟΗΓΗΤΗΣ.

Η χειρουργική ομάδα του Δρ. Παναγιώτη Νομικού χρησιμοποιεί το πιο εξελιγμένο σύστημα νευροπλοήγησης εγκεφάλου StealthStation TREON Image-Guided System της εταιρείας Medtronic, στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ. Το σύστημα συνδυάζεται με το ρομποτικό μικροσκόπιο PENTΕRO της εταιρείας ZEISS.



Η απεικονιστικά καθοδηγούμενη χειρουργική εγκεφάλου μέσω νευροπλοήγησης και χρήσης ρομποτικού μικροσκοπίου βασίζεται στη χρήση της στερεοταξίας. Ο εγκέφαλος θεωρείται ως γεωμετρικό τρισδιάστατο σχήμα το οποίο τέμνεται από τρία υποθετικά επίπεδα στους άξονες του χώρου, σύμφωνα με το Καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων. Οποιοδήποτε σημείο του εγκεφάλου ορίζεται έτσι από συντεταγμένες, οι οποίες προκύπτουν μετρώντας την απόσταση του σημείου κατά μήκος των τριών επιπέδων. Η νευροπλοήγηση παρέχει ακριβέστατη καθοδήγηση κατά τη διάρκεια του χειρουργείου αντιστοιχίζοντας το χειρουργικό πεδίο σε ένα τρισδιάστατο μοντέλο του ασθενούς, το οποίο έχει αποθηκευθεί στη μνήμη του συστήματος σε μορφή εικόνων μαγνητικής ή αξονικής τομογραφίας και το οποίο προβάλλεται στην οθόνη του συστήματος.

Με αυτόν τον τρόπο οι εικόνες της μαγνητικής ή αξονικής τομογραφίας μεταβάλλονται σε σημειακούς χάρτες, που αντιστοιχούν σε κάθε σημείο του χειρουργικού πεδίου. Στο τρισδιάστατο μοντέλο του πλοηγητή αναγνωρίζονται αυτόματα σημαντικές ανατομικές περιοχές, όπως ο όγκος που πρέπει να αφαιρεθεί, τυχόν αρτηρίες, φλέβες, τμήματα του εγκεφάλου ή εγκεφαλικές συζυγίες (νεύρα), τα οποία τον περιβάλλουν και πρέπει να προστατευθούν. Το περίγραμμά τους προβάλλεται στην οθόνη του μικροσκοπίου και ο χειρουργός το αντιλαμβάνεται ως εικονικό σχήμα στην επιφάνεια του χειρουργικού πεδίου, γνωρίζοντας έτσι την ακριβή θέση των ανατομικών περιοχών κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Η δυνατότητα ενσωμάτωσης πληροφοριών από λειτουργικές εξετάσεις του εγκεφάλου (λειτουργική μαγνητική τομογραφία, απεικόνιση τανυστή διάχυσης, PET), οι οποίες οριοθετούν τα μη ορατά στο ανθρώπινο μάτι κέντρα κίνησης ή λόγου, καθιστά τη χειρουργική αντιμετώπιση ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη.

Σε καμία περίπτωση τα υπάρχοντα συστήματα νευροπλοήγησης δεν αντικαθιστούν τη γνώση και την εμπειρία του χειρουργού και δεν είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν ως ρομπότ. Ο χειρουργός κρατά και καθοδηγεί τα εργαλεία με τα χέρια του. Ρομποτικά εργαλεία συνδέονται με τα συστήματα αυτά αλλά σε κάθε περίπτωση όλα εξαρτώνται από τον χειρουργό, ο οποίος εντέλει εκτελεί την επέμβαση, ενισχύοντας τις δυνατότητές του μέσω της καθοδήγησης από τον νευροπλοηγητή.